Geweldloze communicatie
Assertieve - Authentieke - Verbindende Communicatie
Toch zeggen ze de waarheid. Hun woorden zijn helder,
maar nooit gewelddadig......Ze laten zich nooit
vernederen, en ze vernederen nooit iemand.
Boedha
Communicatie is een kunst !
Assertiviteit is de ander duidelijk maken wat je wil of niet wil met de bedoeling de ander niet te kwetsen. Het is op een acceptabele, respectvolle manier je grenzen aangeven voor anderen én jezelf.
Assertiviteit vraagt zelfkennis, authenticiteit. Wie ben je en wat wil je? Je dient je gevoelens en wensen te onderkennen en te uiten. Het is belangrijk oude gewoontes en gedragingen die niet bijdragen aan je levensgeluk los te laten. Door assertief optreden wordt je je bewust van je eigen verantwoordelijkheid en schuift fouten niet af op anderen of de omstandigheden. Je wordt van medespeler de hoofdrolspeler van je eigen leven. Zelfrespect staat centraal bij assertiviteit. Je gaat luisteren naar je eigen behoeftes. Je laat je niet mee sleuren door de soms overweldigende woordenstroom of gevoelens die anderen bij je kunnen oproepen.
Assertiviteit staat niet gelijk aan agressiviteit en op een gehaaide manier zelf aan je trekken proberen te komen. "Nee" zeggen wordt dus niet tot norm verheven waarbij je gemakshalve de behoeften en gevoelens van anderen negeert. Als je assertief bent sta je open voor de belangen en vragen van de ander en je doet jezelf en de ander geen geweld aan. Wanneer we met anderen communiceren stellen we ons zelden een zeer belangrijke, doch eenvoudige, vraag: "Wat is het doel van mijn communicatie? Is het verbinding OF verwijdering (afstand/verdeeldheid/geweld)?
Marshall Rosenberg, psycholoog en communicatietrainer, stelt dat de manier waarop wij communiceren meestal - onbedoeld - gewelddadiger is dan we beseffen. We gebruiken uitdrukkingen die vaak nodeloos beschuldigend zijn. Feitelijk wil niemand dat. Om dit te vermijden, ontwikkelde hij het concept van de "Geweldloze communicatie" (emotioneel, empathisch, creatief, direct, functioneel, respectvol...).Doel van deze communicatie is de kwaliteit van je leven meer in eigen hand nemen door te leven in harmonie en met respect voor jezelf, anderen, de omgeving en derhalve met verschillen. Het kan anders: direct, doeltreffend, helder en vooral gericht op aandacht en respect voor de behoeften van beide partijen.
In deze communicatie staat verbinding centraal: verbinding met jezelf, de ander en het leven. In het Nederlandse taalgebied gebruikt men steeds meer de benaming "Verbindende communicatie" i.p.v. "Geweldloze communicatie". De focus ligt op datgene wat men met deze communicatie tot stand brengt, nl. VERBINDING. De focus ligt daardoor minder op het woord GEWELD.
In verbinding ontstaat helderheid en ruimte voor mededogen en compassie. Je maakt verbinding met wat echt in jou en de in ander leeft: je communiceert je gevoelens en je behoeftes die daaronder zitten en je je beluistert ook die van de ander. Daar neem je ten volle zelf verantwoordelijkheid voor. Dit in tegenstelling tot oordelen, veroordelen en beschuldigen, dat wat we allemaal zo goed kennen en gewoon zijn. Zo kunnen we met elkaar in contact komen op een ander niveau dan van het gelijk of ongelijk hebben, met name dat van de buik en het hart. Je communiceert met hoofd (verstand), buik (gevoel) en hart (ziel) en je maakt voor iedereen het leven mooier en aangenamer.
Het is de weg naar een groter bewustzijn in het dagdagelijkse leven, een weg naar verdieping, meer kwaliteit en een grotere voldoening van (samen)leven. Het helpt om rust te vinden in jezelf en in je kleine omgeving. Het helpt bij het streven naar een vredige grote omgeving, een vredevolle wereld.
Het "model" heeft vier fasen
Elke waarneming stimuleert gevoel(ens). Gevoelens signaleren behoeften, die vervuld dan wel onvervuld zijn. Behoeften zetten al dan niet aan tot actie - verzoek.
-
WAARNEMING "Ik neem waar". Ik blijf bij de feiten, objectief , zonder eigen interpretatie of oordeel.
-
GEVOEL "Ik voel", ik ben hier verantwoordelijk voor en ga dit leren verwoorden. Dit vraagt voeling met lichaam en lichaamstaal.
-
BEHOEFTE "Ik heb behoefte aan" en ga mijn behoefte op de juiste wijze leren uiten. Dit vraagt om innerlijk contact met de eigen motivatie
-
VERZOEK "Ik wil je vragen" of "Mijn actie is..." Ik betrek de ander op een adequate wijze in wat je wil bereiken en overbrengen.
Bijvoorbeeld
- Ik neem waar dat mijn vriend tijdens het eten geen woord zei en dat hij zonder iets te zeggen de kamer verliet.
- Deze waarneming roept bij mij een gevoel op: ik word er door in beslag genomen en voel mij machteloos.
- Dit gevoel verwijst naar mijn behoeften: de behoefte om te weten of er iets aan de hand is, de hehoefte aan helderheid en misschien de behoefte om steun te bieden.
- Mijn verzoek en mijn handelen bestaan er concreet uit dat ik ga onderzoeken hoe hij zich voelt, of hij ergens door in beslag wordt genomen en of ik iets kan doen om zijn zorgen te verlichten.
Ik ga mijn vriend dan als volgt aanspreken: "Als ik zie dat je onder het eten zonder iets te zeggen wegloopt (W), dan maak ik mij zorgen (G) en ik wil graag weten of je ergens door in beslag wordt genomen en of je steun wilt hebben (B en V)" Deze formulering kan naïef en ongeloofwaardig overkomen! Het is mogelijk haar wat geloofwaardiger en alledaagser te maken door het in je eigen gewone taal te zeggen: "Je zegt niets, is er soms iets? Kan ik iets doen?"
Al deze elementen hebben een valkuil
Voor waarneming is dat: oordeel, interpretatie, analyse, vergelijking, classificatie.
Voor gevoel: quasi-gevoel (bijv. ik voel mij verlaten, i.p.v. ik ben bang omdat ik alleen ben)
Voor behoefte: strategie (bijv. ik heb behoefte aan een borrel, i.p.v. ik heb behoefte aan rust)
Voor verzoek: een eis (ongeacht de wijze van vragen "moet" er positief op gereageerd worden)
Komen we terecht in deze valkuilen dan creëren we geweld. Onder 'geweld" verstaan we angst, vanuit schuld en schaamte. Omdat die angst ruimte wegneemt (om te zijn wie je bent - behoefte aan authenticiteit en autonomie) schieten we in de verdediging. De aanval is de beste verdediging. En dus 'slaan" we terug, wat weer angst bij de ander oproept die op zijn beurt in de aanval gaat. (Bijvoorbeeld "Je luistert niet." "Wel waar, maar jij draaft zo door.") Zo ontstaat een spiraal van geweld. Geweld dat we niet herkennen en daardoor in patronen kan verzanden.
1. BEWUSTZIJN
Geweldloos communiceren begint met bewustzijn en waarneming.
Wil niet iedereen worden gehoord? Wil niet iedereen serieus worden genomen? Dan is het de ander geven wat we zelf graag willen ontvangen een logische stap. Maar zolang we voor onszelf onze eigen behoeften niet eens aan het woord laten, kunnen we ons die van anderen niet bewust worden en is de stap naar waarneming nog moeilijk te zetten.
We zijn in deze maatschappij ontmoedigd geraakt om onze ware gevoelens te tonen ("grote jongens huilen niet"). Gevoelens zijn echter de markering van behoeften. Vanwege onze conditionering vereist het dus enige oefening om onszelf de uitdrukking van onze gevoelens weer toe te staan, om daarna de (onbeantwoorde) behoefte(n) daarachter te leren ontcijferen. Zowel bij onszelf als bij de ander.
Elke stap naar verandering begint bij jezelf. Wat voor het toepassen van geweldloze communicatie in eerste instantie nodig is, is bewustzijn. Je neemt een persoonlijk besluit het voortaan bewust anders te doen.
Voorwaarde voor geweldloze communicatie is welwillendheid en de wens om werkelijk aandacht te hebben voor de ander en voor zichzelf. De gebruikte woorden worden dus niet automatisch en routineus uitgesproken; ze worden met zorg gekozen, terwijl men zich bewust blijft van zijn eigen emoties en wensen. Het doel is met andere woorden om zich oprecht en duidelijk uit te drukken met respect en medeleven voor de ander.
2. JAKHALSTAAL - GIRAFFETAAL
Om mensen mee te nemen door de gedachtestappen van geweldloze communicatie gebruikt Rosenberg twee handpoppen: een jakhals en een giraf.
De Jakhals staat als symbool voor de gewelddadige, verwijderende communicatie.
De jakhals behoort net als de wolf en de coyote tot de hondachtige roofdieren. De jakhals is eerder klein,staat laag bij de grond en heeft een enge tunnelvisie.
De Giraffe staat symbool voor de geweldloze, verbindende communicatie.
De giraffe kijkt over alles heen en heeft een breed zicht (helikopterview). Doordat ze zo groot is, kan ze lang voelen en naar binnen laten komen wat ze ziet, hoort... D"er is een grote afstand tussen het hoofd (waarnemen - denken) en de buik (gevoel - behoefte). Ze heeft een groot hart (veel mededogen).Ze heeft grote poten en heeft een grote actieradius (actie - doen).
Door het poppenspel - humoristisch en onmiskenbaar duidelijk - wordt zichtbaar hoe statisch en levensvervreemdend de meest gebruikte taal is:
De Taal van de Jakhals
- is aanvallend, be(ver)oordelend, verwijtend, beschuldigend, beoordelend, woedend...
- geeft jij-boodschappen
De taal van de Giraffe
- is geweldloos, meelevend, laat de ander in zijn waarde. De kwaliteit ervan is beweeglijk, verbindend.
De giraffe probeert de jakhals te begrijpen. Ze probeert zich in te leven in bv. zijn woede en te zien wat er onder zit.
- geeft ik-boodschappen .
De Amerikaanse psychiater Gerald Jampolsky ("Love is Letting Go of Fear") stelt dat elke actie die een mens doet, wordt ingegeven of vanuit liefde, of vanuit angst. Giraffentaal hoort bij het eerste, Jakhalstaal laat zien dat er bij de spreker gevoelens leven van angst, schaamte, van denken te kort te schieten, of niet aan bod te zullen komen. Kortom, van onvervulde behoeften. Iedere uiting van kritiek, oordeel, straf, minachting of verwijt behoort tot het Jakhalsjargon en is daarmee een vorm van geweld. In deze maatschappij worden we er voortdurend door omringd.
3. DE BOUWELELEMENTEN VAN HET GEWELDLOZE COMMUNICATIEMODEL
De stappen die de giraf doet zijn
Door de waarneming te scheiden van de interpretatie, analyse, vergelijking, classificatie en dus oordeel, kunnen we ervaren welke gevoelens gestimuleerd worden door die waarneming. Dan kunnen we ook helderheid krijgen over de onderliggende behoefte(n). Dan weten we of er actie nodig is en welke actie, en kunnen we een verzoek doen.Stap 1. WAARNEMING (zonder oordeel)
"Ik zie een concreet gedrag dat een invloed heeft op mijn welzijn."
Deze stap bestaat er eerst uit werkelijk te observeren wat er gebeurt in een gegeven situatie. Wat draagt bij de ander bij tot mijn welzijn, of integendeel, tot bijv. mijn opwinding of zelfs mijn agressie? Het doel is om de situatie te proberen begrijpen door elke veroordeling of beoordeling uit te sluiten. Je bent specifiek, blijft bij de feiten zonder eigen interpretatie of oordeel.
Bijvoorbeeld:
- Zeg niet "Jij bent te laat. Het is altijd het zelfde! Je kunt ook nooit op jou rekenen." Zeg liever: "We hadden een afspraak om acht uur. Het is nu half negen." De eerste zin kan gemakkelijk verstaan worden als oordeel en dus angst oproepen. De tweede is een waarneming.
- "Jan loopt demonstratief weg en smijt de deur achter zich dicht" wordt "Jan loopt de kamer uit en trekt de deur dicht zodat de ramen ervan rinkelen". De eerste zin bevat uitsluitend interpretaties. De tweede zin is een reeks waarnemingen. Interpretaties zijn meestal glansrijk naast de waarheid: misschien moest Jan wel zo dringend naar het toilet dat in de haast de deur uit zijn hand glipte...
Geweldloze communicatie vraagt je om goed te luisteren en duidelijk te zijn in wat je zegt en een scheiding te maken tussen observatie en interpretatie. Een waarneming wordt een beoordeling door een interpretatie of een analyse. Het is de kunst om de waarneming te scheiden van de interpretaties en gevoelens die deze oproept. Pure waarneming - onontbeerlijk instrument in geweldloze communicatie - vereist enige oefening, het vraagt om het scherpen van het bewustzijn.
Stap 2. GEVOEL(ENS) (herkennen, erkennen, uitdrukken)
"Ik reageer op dit gedrag met een gevoel"
Het is de bedoeling in zijn binnenste vragen te stellen over de eigen gevoelstoestand. Ben ik op dit moment blij, verdrietig, boos enz.? Hier kun je jouw interpretatie geven maar houd het bij jezelf. Laat jouw gevoel jouw verantwoordelijkheid blijven, of de ander daar nu al of niet iets mee te maken heeft. Hierbij kan het goed zijn af te checken of je waarneming correct was.
Bijvoorbeeld:
"Je bent te laat, je denkt alleen maar aan jezelf zoals gewoonlijk," dan kan de ander niets anders doen dan betwisten wat ik zeg. Maar als ik zeg: "We hadden een afspraak om acht uur en het is half negen. Dat is de tweede keer in één maand. Ik voel me nu machteloos en gefrustreerd." kan hij mijn gevoelens niet ter discussie stellen. Die zijn helemaal van mij! Het enige dat we moeten doen is de situatie beschrijven met zinnen die beginnen met "ik" in plaats van met "jij" of "u". Als ik het over mezelf heb en alleen over mezelf, bekritiseer ik mijn gesprekspartner niet meer, val ik hem niet aan. Ik ben emotioneel, dus authentiek en open. Als ik het goed aanpak en als ik werkelijk eerlijk ben tegenover mezelf, zal ik me zelfs kwetsbaar opstellen omdat ik hem een van mijn zwakheden heb laten zien. Maar meestal zal juist die oprechtheid de tegenstander ontwapenen en hem ertoe aansporen samen te werken voor zover hij de relatie ook goed wil houden.
Voor het bepalen van gevoelens is gebruik van het woord "voelen" verraderlijk. Dit beschrijft namelijk zowel gevoelens als interpretaties.
Bijvoorbeeld:
"Ik voel me gelukkig" is inderdaad een gevoel.
"Ik heb het gevoel onbelangrijk te zijn" is echter een interpretatie, met als onderliggend gevoel een breed scala aan mogelijkheden: angst, schaamte, teleurstelling etc. Deze zin schetst de manier waarop iemand denkt, niet het onderliggende gevoel.
Gevoelens die er wel zijn maar die we niet uiten hebben de gewoonte om voor onaangename verrassingen te zorgen. In ieder geval brengt het "niet uitspreken" van wat we werkelijk voelen ons nimmer het gewenste resultaat. Zoals al eerder gezegd voelen we ons meestal niet gemakkelijk in het uiten van onze gevoelens en dat geldt in het bijzonder op de werkplek.
Voorbeelden:
- Ik ben verdrietig omdat je weggaat.
- Ik ben bang als je dat zegt.
- Ik ben blij met je attentie.
Stap 3. BEHOEFTE(N) (verantwoordelijkheid nemen voor je gevoelens):
"Ik baken de behoeften, verlangens, waarden die dit gevoel hebben opgewekt af"
Deze fase bestaat eruit zichzelf vragen te stellen over de behoeften die aan de basis van deze gevoelens liggen. Wat zou je echt wensen?
Bijvoorbeeld:Gevoelens geven aan of een behoefte is vervuld, of juist niet. Zodra we ons bewust zijn dat we onze gevoelens kunnen verbinden met onze behoeften, nemen we de verantwoordelijkheid voor hun vervulling en kunnen we een effectieve strategie ontwerpen en actie ondernemen om te komen tot het gewenste resultaat.
Als iemand zegt: "Jij begrijpt me nooit," vertelt hij eigenlijk dat zijn behoefte om begrepen te worden, niet bevredigd is. De "geweldloze" uitdrukking van deze behoefte zou kunnen zijn: "Ik voel me niet voldoende begrepen."
Op dezelfde manier drukt een vrouw die haar man het verwijt: "Jij komt elke avond te laat thuis" naar het hoofd slingert, een behoefte aan intimiteit of steun uit die niet wordt bevredigd.
Rosenberg: "Ieder oordeel is de tragische uitdrukking van een niet-bevredigde behoefte". Met oordelen, kritiek en interpretaties vervreemden we ons van onze behoeften. Deze zelfde elementen gebruiken we vaak onbewust om onze verborgen behoeften indirect te uiten.
Bijvoorbeeld:Stap 4. VERZOEK(EN) (verzoeken die het leven verrijken)
"Ik moet altijd alles alleen opknappen" is in feite een verzoek om steun. Deze zin klinkt echter als een verwijt en zal door de ander ook als zodanig worden opgevat. Met als resultaat dat de spreker blijft zitten met een akelige, zelfvervullende profetie. Tot Sint Juttemis of tot hij die benadering bewust verandert.
Hoe beter we leren achter onze gevoelens onze behoeften te ontcijferen, hoe meer we tenslotte met mededogen leren kijken, naar onszelf en naar de ander.
Andere voorbeelden:
- "Als je te laat komt wanneer we een afspraak hebben om naar de bioscoop te gaan, voel ik me gefrustreerd omdat ik graag het begin van een film zie. Ik vind het belangrijk om de hele voorstelling te kunnen zien."
- "Als je me een week lang niet opbelt om iets van je te laten horen, ben ik bang dat je iets overkomen is. Ik heb er behoefte aan zeker te weten dat alles goed gaat."
- "Ik heb er behoefte aan me veilig te voelen op kantoor, te weten dat anderen me niet zullen vernederen of kwetsen door scherpe opmerkingen, vooral niet iemand die zo belangrijk is als u."
- Of als het gaat over een echtgenoot die ons enorm genegeerd heeft op een etentje: "Ik heb er behoefte aan te voelen dat ik contact met je heb, dat ik belangrijk voor je ben, zelfs al zijn we met vrienden."
"Ik vraag de andere om concrete handelingen die bijdragen tot mijn welzijn."
Je betrekt de ander op een adequate wijze in wat je wil bereiken en overbrengen.
Het besef van deze drie componenten (die al of niet worden uitgesproken) draagt op die manier bij tot een duidelijke en oprechte reactie. In deze fase worden de vragen uitgedrukt.
Onze gedachten, gevoelens, en behoeften uiten zich in onze daden. Wij dragen daarvoor zelf verantwoordelijkheid. Het schaadt ons en anderen als wij die verantwoordelijkheid afschuiven.
Om onze behoeften vervuld te krijgen, vragen we duidelijk om specifieke acties. De kunst is het verzoek zo te formuleren dat anderen bereid zijn om er mededogend op te reageren. Dat wil dus zeggen dat de ander niet verplicht is om tot de gevraagde actie over te gaan, want dan zou het een eis zijn.
Het verzoek helder verwoorden is heel belangrijk, omdat we gewend zijn aan hoop, verwachting, geloven en denken dat een ander wel weet wat wij willen en dat zal doen, zeker nadat we dat impliciet geuit hebben.
Rosenberg: "Dwing een kind je te gehoorzamen en je krijgt vroeger of later onvermijdelijk de rekening gepresenteerd". Wanneer je graag wilt dat een ander iets doet, zijn er twee vragen die je jezelf van te voren moet stellen. Ten eerste: "wat wil je dat de ander doet?" én: "wat wil je dat de redenen van de ander zijn om aan jouw wens gevolg te geven?". Met andere woorden, je wilt dat iemand iets doet omwille van zichzelf en niet vanwege oneigenlijke gehoorzaamheid.
Bijvoorbeeld:
- "Ik wil je vragen om je in de toekomst aan onze afspraken te houden en me te verwittigen mocht je later zijn dan afgesproken."
- "Ik voel me verdrietig en moedeloos, omdat ik behoefte heb aan orde en hulp in het huishouden. Zou je je kamer willen opruimen?"
|
VOORBEELD 1
van Jakhals boodschap omgezet in een Giraffe boodschap
Jakhals communicatie Jij bent te laat. Jij denkt ook alleen maar aan jezelf zoals gewoonlijk. Jij kunt je nooit aan je afspraken houden. Giraffe communicatie die probeert in te voelen in de ander 1. Ik zie dat het half negen is en we hadden een afspraak om acht uur. Dat is nu de tweede keer deze maand. 2. Is er misschien iets gebeurd? Heb je iets voor gehad? Giraffe boodschap vanuit mezelf 1. Ik zie dat het half negen is en we hadden een afspraak om acht uur. Dat is nu de tweede keer deze maand. 2. Ik voel mij machteloos en wrevelig. 3. Ik heb de behoefte dat mijn afspraken gerespecteerd worden. 4. Ik wil je vragen om je in de toekomst aan onze afspraken te houden en me te verwittigen mocht je later zijn dan afgesproken. Andere mogelijkheid: 1. We hadden een afspraak om acht uur. Het is nu half negen. 2. Ik voel me boos en ik ben bezorgd. 3. Ik wil weten wat er aan de hand is en ik wil gerust gesteld worden dat ik in de toekomst wel op gemaakte afspraken kan rekenen. 4. Wil je er nu met mij over praten? |
|
VOORBEELD 2
van Jakhals boodschap omgezet in een Giraffe boodschap
Jakhals communicatie: Moeder begroet haar kind van twaalf dat na de school thuiskomt als volgt: " Maar let nu toch eens op! Je laat je schoenen altijd in de gang slingeren. En je hebt je jas weer op de zetel gegooid en je boekentas midden in de kamer uitgestort. Je denkt zeker dat je hier alleen woont. Ruim alles op, en snel een beetje. Trouwens, ook je kamer is een puinhoop. Maak het daar ook maar proper." Giraffe boodschap: "Als ik je schoenen op de trap zie, je jas op de zetel, je boekentas leeggemaakt op de salontafel (W), dan voel ik mij verdrietig en moedeloos (G), want ik probeer met zorg het huis netjes te houden en ik heb er behoefte aan gerespecteerd te worden voor het werk dat ik doe. En ik heb ook behoefte aan medewerking (B). Zou je je spullen willen opruimen? ( concreet V) " |
Andere belangrijke bedenkingen
- Richt je op de oorsprong van het probleem!Het is belangrijk dat je je richt tot de persoon die de oorsprong is van het probleem en dat je nagaat dat deze in staat is het op te lossen. Ook al lijkt dat meestal vanzelfsprekend, toch is het niet onze eerste reactie.
Bijvoorbeeld:- Belang van plaats en tijd
Als een collega een onaangename opmerking over je werk maakt in aanwezigheid van het hele team (of je vrouw met je vrienden erbij met betrekking tot de vis die je te gaar heb laten worden), heeft het absoluut geen zin om er daarna bij je andere collega's of bij je moeder over de telefoon over te klagen - hoewel je daar de meeste zin in hebt. In het beste geval zal je belediger er nooit iets over horen; in het slechtste geval wordt hem doorverteld wat je gezegd hebt (met de vervormingen en de overdrijvingen die daarbij horen) en zal je voor een lafaard doorgaan. Als je gerespecteerd wil worden en hun gedrag wil veranderd zien, moet je je tot jouw collega en jouw partner zélf wenden. Jij bent de enige die dat kan doen. Natuurlijk is dat veel moeilijker en heb je er geen zin in; maar het is de enige manier om resultaten te boeken. Je moet je op de oorsprong van het probleem richten.
Je moet er altijd voor zorgen dat het gesprek op een veilige plek onder vier ogen plaatsvindt en op een gunstig moment. Het is over het algemeen geen goed idee om onze aanvaller in het openbaar of in een gang aan te spreken, ook al gebruiken we geen verbaal geweld. Evenmin moet je onmiddellijk, "heet van de naald" , met het gesprek beginnen, en ook niet als je je gestrest voelt. Het is altijd beter een plaats te kiezen waar je rustig kunt praten en je moet er zeker van zijn dat degene tot wie je je richt tijd en aandacht voor je heeft.
- Verzeker je dat er naar je geluisterd wordtAls je gehoord wil worden, met je je er eerst van verzekeren dat er naar je geluisterd wordt. Er is geen betere manier dan je pogingen om iets gedaan te krijgen te laten mislukken dan een agressieve houding aan te nemen of een te besliste toon aan te slaan. Als iemand zich aangevallen voelt, heeft hij de neiging om in zijn emoties te verdrinken nog voor dat het gesprek echt op gang gekomen is. Daarna helpt niets meer.
Je moet je gesprekspartner meteen bij de eerste woorden op zijn gemak stellen, zodat hij zijn oren opent in plaats van ze sluit. En weet je wat het prettigste woord in elke taal is om een gesprek mee te beginnen?
Dat is de naam van de persoon tot wie je je richt! Je naam: dat woord is meer dan iets anders als het ware expres gemaakt om je aandacht te vangen. Net zo zal je naam je opvallen midden op een dichtbedrukte bladzijde. We zijn gevoeliger voor onze naam dan voor welk ander woord ook. Dus wat je ook tegen je belediger te zeggen hebt, begin ermee hem bij zijn naam te noemen, zeg vervolgens iets aardigs, op voorwaarde dat het waar is. Dat zal niet altijd makkelijk zijn, maar het is erg belangrijk.
Bijvoorbeeld:
Als je je er bijvoorbeeld bij je baas over beklaagt dat hij je in het openbaar bekritiseerd heeft, zou je kunnen zeggen: "Bernard, ik vind het altijd fijn om commentaar van je te krijgen. Dat helpt me bij mijn werk, daardoor ga ik vooruit." Het is niet altijd makkelijk. De eerste keren krijg je het zelfs bijna niet over je lippen. Toch is het de moeite waard. De deur naar communicatie is nu geopend.
4. VERINDENDE COMMUNICATIE IN DE PRAKTIJK
Oefening baart kunst
Het komt erop aan de "verbindende communicatie" toe te passen in ons leven en de wereld om ons heen. Lezen van het boek van Rozenberg en het volgen van één of meerdere trainingen kan ons hierbij helpen.In het boek vinden we een aantal oefeningen en een aantal taalkundige handreikingen om ons bewustzijn over geweldloze communicatie te vergroten. Wellicht klinken sommige zinnen wat kunstmatig. De ervaring leert dat het bewust worden van ons taalgebruik en de darachterliggende gedachten het makkelijkst gaat door heel consequent het model toe te passen. Dus: "Ik voel mij....omdat ik behoefte heb aan..." en "Voel jij je....omdat jij behoefte hebt aan..." Eenmaal meer vertrouwd met het model en het proces kunnen wij ons vrij voelen om andere woorden te kiezen en hetzelfde uit te drukken.
Wanneer we verbindende communicatie in ons dagdagelijks bestaan willen gebruiken, is het belangrijk om in gedachten te houden dat het wat anders is dan een stel regels. Het is een proces dat zich ontwikkelt afhankelijk van de situatie en persoonlijke en culturele stijlen.
De kern van verbindende communicatie is te vinden in ons eigen bewustzijn en niet in bepaalde woorden. Verbindend communiceren kan ook zonder woorden.
Wanneer wij verwikkeld geraken in een proces van verbindende communicatie - met onszelf, met iemand anders of in een groep - communiceren wij vanuit ons natuurlijk vermogen tot mededogen. Het is daarom een benadering die effectief toepast kan worden op elk niveau van communicatie en in verschillende situaties: in intieme relaties, gezin en familie, scholen, organisaties en bedrijven, diplomatieke en zakelijke onderhandelingen, therapieën, discussies en conflicten van welke aard ook.
Niet onbelangrijk om te vermelden is dat geweldloze communicatie niet inhoudt dat je bij het verwoorden van je gevoelens geen gebruik zou mogen maken van enige extra decibellen. Iets kan zo zijn opgelopen binnen in jezelf dat het er alleen op die manier uit kan komen, gevoed als het is door verdriet, machteloosheid of boosheid. Maar houd de boodschap die je geeft dan wel zuiver, namelijk uitsluitend bij jezelf en probeer ook vast te houden aan de vier stappen.
Verbindend communiceren is voor de meeste van ons een kunst die pas na enige oefening ontstaat.
Rosenberg vertelt dat een van de deelnemers aan zijn workshop hem eens het volgende verhaal deed:
Hij was begonnen met een kaart te gebruiken om het geleerde bij zijn kinderen in praktijk te brengen. In het begin was het natuurlijk een beetje moeilijk, soms zelfs gewoonweg belachelijk, en zijn kinderen hadden dat natuurlijk meteen opgemerkt. Hij had zijn kaart geraadpleegd, zoals een goede, serieuze beginneling betaamt, en had gezegd: "Wanneer jullie tegen me zeggen dat ik belachelijk ben terwijl ik mijn best doe om onze verstandhouding te verbeteren en een betere vader te zijn, doet me dat verdriet. Ik heb er behoefte aan om te voelen dat het voor jullie ook belangrijk is dat we op een andere manier met elkaar kunnen praten dan we de afgelopen maanden hebben gedaan." Het had gewerkt en hij was zo een paar weken doorgegaan. Het had zelfs zo goed gewerkt dat hij zijn kaart tenslotte niet meer gebruikt had. En toen hij op een keer met zijn kinderen ruziemaakte over de televisie, had zijn temperament het gewonnen van zijn geweldloze voornemens. Zijn zoontje van vier had toen hard geroepen: 'Papa, ga gauw je kaart halen!'
Verder is Rosenberg zo eerlijk om ruiterlijk te bekennen dat ook hijzelf nog wel eens de fout in gaat. Niemand is immers perfect. Maar dat wil niet zeggen dat we de weg naar verbetering niet moeten inslaan.
Tot Slot:
Het kan zijn dat "verbindende communicatie" op bepaalde momenten iets surrealist heeft, vooral als er zo weinig inspirerende voorbeelden in onze omgeving zijn. We denken: "Het zou fantastisch zijn als ik zo kon praten, als ik zo durfde te praten. Maar dat is onmogelijk. Niet met mijn baas" (of "niet met mijn man", "niet met de kinderen" , "niet met mijn schoonmoeder" enzovoort).
Het probleem is niettemin simpel: er zijn maar drie manieren om in een conflictsituatie te reageren:
- passiviteit (of passieve agressiviteit) , de meest voorkomende en minst bevredigende reactie
- agressiviteit, niet echt doeltreffender en veel gevaarlijker
- assertiviteit, dat wil zeggen: geweldloze emotionele communicatie
Toch zijn er omstandigheden waarin het beter is passief of agressief te zijn dan zich in het gecompliceerde proces van assertieve communicatie te begeven. Bijvoorbeeld wanneer de inzet zo onbelangrijk is, dat hij onze tijd noch onze aandacht verdient. Dan is het volkomen legitiem om passief te zijn en zich een belediging laten welgevallen of zich te laten manipuleren zonder te reageren. Dat is vaak economischer. Daarentegen is het in noodgevallen of als er gevaar dreigt normaal om agressief te zijn en bevelen te geven zonder uitleg. Dat is de manier waarop het leger functioneert, juist omdat zijn bestaansreden is het gevaar het hoofd te bieden.
Maar hoe de situatie ook is, er zijn maar drie manieren om te reageren. En we moeten iedere keer kiezen. Het is aan ons de uitdaging om geweldloze, emotionele communicatie aan te gaan!
Getuigenis in verband met het toepassen van "verbindende communicatie"
"Toen ik jaren geleden met mijn partner Jan ging samenwonen waren wij,ondanks onze liefde en welwillendheid, niet in staat met elkaar te leven zonder wrijvingen, irritaties en soms zelfs ruzies. En dan te bedenken dat wij beiden ons brood verdienden als communicatietrainers! Wij zagen dat een oorzaak lag in de verschillende communicatiestijlen die wij hadden maar wij hadden geen structurele handvatten om een definitief eind te maken aan het geharrewar dat de kwaliteit van onze relatie naar beneden haalde. Op een dag kwam Jan thuis met het boek van Marshall Rosenberg, Geweldloze Communicatie. Wij volgden de vijfdaagse training en vanaf dat moment waren onze ruzies voor 95% verdwenen.
Enthousiast heb ik vervolgens een lijst gemaakt waarop ik de namen schreef van mensen met wie ik geen goede relatie had maar met wie ik dat wel wilde. En ik heb de mensen op de lijst een voor een afgewerkt. Met wie ik ook aan de gang ging, welke communicatiestijl ze ook hadden, wat er in het verleden ook gebeurd was, het maakte niet uit. Met iedereen kwam ik na 1 gesprek al op het niveau van "on speaking terms". Maar met het grootste aantal was de relatie zelfs warm en open. Ik pas het met iedereen toe. Het werkt. Het werkt met mijn kinderen, deburen, zakelijke relaties, in trainingen, het maakt niet uit, het werkt.
Er zijn slechts twee dingen nodig om tot succes te leiden en dat is de bereidheid een open houding aan te nemen naar jezelf en naar de ander en het tweede is kennis te nemen van geweldloze communicatie en het toe te passen waar nodig.Een open houding betekent voor mij dat ik zie en accepteer dat de ander anders is dan ik maar in de basis dezelfde behoeften heeft als ik. De manier waarop de ander vorm geeft aan die behoeften is anders en het is die manier waarop die tot problemen kan leiden. Zo uit ik mijn belangstelling door vragen te stellen terwijl een ander het stellen van vragen juist als bedreigend kan ervaren. De kans dat ik een negatieve reactie krijg op mijn positieve uiting is dan ook groot. Hoe met dit soort zaken om te gaan, daar geeft geweldloze communicatie een helder antwoord op.
Geweldloze communicatie is werkelijk een heel andere manier van je uitdrukken dan dat, wat wij gewend zijn. Het algemene taalgebruik is over het algemeen heel indirect en laat grote ruimte om te interpreteren, wat vaak tot de verkeerde conclusies leidt. Geweldloze communicatie nodigt uit om heel precies, met veel respect, uitdrukking te geven aan dat, wat je naar buiten wilt brengen. Je leert de dingen zo te zeggen, dat de ander er geen ander verhaal van kan maken. Daardoor nemen onbegrip, wantrouwen en strijd af.
Met geweldloze communicatie kun je zo ver en zo diep gaan als jezelf wilt. Je kunt er een bewustzijnsproces mee op gang brengen of je gebruikt het "gewoon" om je contacten soepel te laten verlopen. De ervaring leert dat het toepassen ervan mensen simpelweg verandert. Als ze dat willen."
BRONNEN - BOEKEN - ARTIKELS
- Marshall B. Rosenberg - Geweldloze Communicatie - Ontwapend en doeltreffend GEWELDLOZE COMMUNCATIE MARSHALL ROSENBERG- Marshall B. Rosenberg - Gelijk heben of gelukkig zijn - De taal van de vrede - Levensverrijkend onderwijs
- Lucy Leu - Geweldloze Communicatie - Werkboek
- Thomas d"Ansembourg - Stop met aardig zijn - Geluk alleen maakt niet gelukkig
- Justine Mol - De giraf en de jakhals in ons - Opgroeien in vertrouwen
- Regine Herbig - Constructief omgaan met irritatie en boosheid
- Hedwig Berghmans - Luisteren en spreken vanuit het hart - Verbindende & geweldloze Communicatie.
- Inga Teekens - De kunst van communiceren- Redactie Hoefman & Schuijt - Passie voor compassie- Sura Hart & Victoria Kindle Hodson "Respectvolle ouders Respectvolle kinderen"
- De kleine Giraf - Op zoek naar de kleine giraf. Geweldloos communiceren voor en met kinderen
- Corry Laura Van Bladel - Concrete werkvormen voor geweldloos opvoeden en begeleiden- Elly van der Elst - De kracht van de verbinding. Hoe bewust communiceren bijdraagt aan het managen van verschillen in organisaties.
- Eric Schneider - Naar het hart van communicatie
- Ferdinand Cuvelier - Omgaan met zichzelf en met elkaar - De bejegening tussen jou en mij
- Jan van Koert - Wat je vindt mag je houden. Geweldloos communiceren als weg naar verbinding
- Pat Patfoort - Bouwen aan geweldloosheid - Ik wil, jij wilt niet. Geweldloos opvoeden - Verdediging zonder aanval. De kracht van de geweldloosheid.
- Catherine Feldman - Geweldloze communicatie (artikel)
- Desiree Röver - Praten zonder geweld